IKONA MATKI BOŻEJ Z DZIECIĄTKIEM
GWIAZDA NOWEJ EWANGELIZACJI

Podkarpacki Wojewódzki Konserwator Zabytków G. Stojak

Ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem – Przedstawia Madonnę w typie Hodegetrii, w półpostaci, frontalnie. Maryja skłania swą głowę ku Dzieciątku trzymanym na lewym ręku, wskazując prawą dłonią Jezusa jako przyszłego Zbawiciela. Bogurodzica ubrana jest w niebieski maforion i czerwoną suknię zdobioną żółtym lamowaniem. Jej czoło i lewe ramię zdobią złote gwiazdy. Dzieciątko pokazane jest w całej postaci, w pozie siedzącej, z uniesioną prawą ręką w geście błogosławieństwa; w lewej trzyma kulę ziemską zwieńczoną krzyżem. Jego owalną twarz okalają jasne, krótkie włosy.

Jezus ubrany jest w biały chiton, przepasany złotą taśmą; lewe ramię i nogi okrywa czerwony chimation. Na szyi złoty pektorał. Stopy są bose. Wokół głowy postaci są nimby okrągłe, z podwójnym konturem, złocone, gładkie. Tło złocone wypełnia ornament w postaci kratownicy rombowej z rozetkami. Na wysokości nimbu Bogurodzicy umieszczona inskrypcja cyrylicą: MP ΘУ (Maria Theotokos). Rama obrazu wgłębnie profilowana z rzędem wolich oczu.

Obraz – na podobraziu złożonym z dwóch desek z drewna szpilkowego połączonych parą spągów, wykonany temperą na gruncie kredowo-klejowym; tło – rytowane, złocone, laserowane; rama – drewniana, snycerskiej roboty, złocona, wtórna (2011 r.); na odwrocie wykonana czerwoną temperą data 1902; wym.: wys. 160 x szer. 73 x głęb. 3 cm.

Ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem znajduje się w nowym kościele rzymskokatolickim p.w. św. Anny w Ustrzykach Górnych. Pochodzi prawdopodobnie z powstałej w 1848 r. (odnowionej w 1902 r.) dawnej cerkwi filialnej greckokatolickiej p.w. śś. Piotra i Pawła w Nagórzanach k. Nowotańca, gm. Bukowsko, aktualnie w stanie ruiny. Obraz do kościoła w Ustrzykach Górnych trafił w 1986 r. Zniszczona ikona początkowo przechowywana była w magazynie. W latach 2010-2011 poddana została kompleksowej konserwacji. Obecnie ikonę przywrócono do kultu religijnego.

Ikona wykonana została w 1902 r. przez nieznanego malarza. Ikonograficznie przedstawienie Matki Bożej z Dzieciątkiem prezentuje typ Hodegetrii, umieszczane jest po lewej stronie ikonostasu w rzędzie ikon namiestnych. Artystycznie Hodegetria obrazuje wariant przedstawienia „zlatynizowanego”, z wyraźnym nawiązaniem do tego rodzaju wizerunków maryjnych występujących w malarstwie polskim XVII w. na ziemiach wschodnich ówczesnej Rzeczpospolitej. Malowidło cechuje przestrzenność uzyskana silnym światłocieniem o realistycznym i miękkim modelunku, prowadzonym poprawnie i swobodnie.

Drewniane podobrazie oraz technika temperowa to rzadko już używane materiały malarskie na początku XX w. Cerkiewny element w przedstawieniu występuje przy dekoracji ubiorów pasmanterią, wzorowaną na szatach liturgicznych obrządku wschodniego, w postaci galonu przy płaszczu Maryi, ozdobnym lamowaniu mankietów oraz zawieszeniu pektorału.

Ikona jest przykładem zachowania przez jej twórcę tradycji sztuki cerkiewnej, co uwidacznia się w doborze środków wyrazu (materiał, technika, ikonografia), ale równocześnie ujawnia się oddziaływanie konwencji realistycznej, charakterystycznej dla malarstwa sakralnego kręgu łacińskiego z początku XX wieku. Wykonana została w warsztacie malarskim cechującym się dobrym poziomem artystycznym. Obecnie jest w dobrym stanie technicznym po przeprowadzonej w ostatnich latach pełnej konserwacji.